Wat is Kerstmis en waarom vieren we het?
Massa's mensen verkleedden zich en gingen van deur tot deur terwijl ze om lekkernijen vroegen en kattenkwaad uithaalden als de huiseigenaren niets gaven... klinkt als Halloween, toch?
Eigenlijk was dat een populaire manier waarop Kerstmis in de Middeleeuwen werd gevierd. Dat klopt, onze moderne feestdag vol kersttradities, geschenken en bomen staat ver af van hoe Kerstmis effectief begon.
Wat is Kerstmis?
Kerstmis is een jaarlijkse heilige christelijke feestdag die de geboorte van Jezus Christus, de spirituele leider en grondlegger van het Christendom, herdenkt. Hoewel veel mensen Kerstmis vieren om de geboorte van Jezus te eren, wordt het ook gevierd als een culturele feestdag over de hele wereld.
Waarom valt Kerstmis op 25 december?
Veel mensen denken dat 25 december de geboortedag is van Jezus, maar dat is eigenlijk niet waar. De Bijbel zegt niet wanneer Jezus werd geboren, en de weinige aanwijzingen die we hebben, zoals herders die hun kudden buiten bewaken, duiden erop dat het zelfs lente kon zijn.
Pas drieënhalve eeuw na de geboorte van Christus werd de datum 25 december gekozen om zijn verjaardag op te vieren. Paus Julius I koos de datum in 350 na Christus en het werd geformaliseerd in 529 na Christus, toen de Romeinse keizer Justinianus, Kerstmis tot een openbare feestdag verklaarde. De datum was geen willekeurige keuze. Veel historici geloven dat zowel de paus als de keizer deze datum leuk vond, omdat het ongeveer samenviel met de heidense feesten ter ere van de winterzonnewende, die al eeuwen teruggingen.
Volgens een andere theorie kan de keuze van een datum in de buurt van de kortste dag van het jaar ook symbolisch zijn geweest. Elke dag daarna zou de zon steeds feller worden, net zoals het Christuskind zich ontwikkelde van baby tot onsterfelijk.
Waarom de naam Kerstmis?
Een grote stap in de rebranding van de oude feestdag was om het een nieuwe, religieuze naam te geven. In feite komt het woord Kerstmis van Cristes maesse, Oud-Engels voor 'Christusmis', wat verwijst naar de katholieke traditie van het houden van een speciale massaceremonie om Jezus te vieren.
Hoe is kerst begonnen?
Tegenwoordig is Kerstmis zowel een religieuze als een culturele feestdag, waarin de geboorte van Jezus centraal staat en die over de hele wereld wordt gevierd. Midwinterfeesten, meestal rond de winterzonnewende, waren een hoofdbestanddeel van veel verschillende culturen. Nadat Jezus stierf, concentreerden vroegchristelijke vieringen zich voornamelijk op zijn kruisiging en herrijzenis, dus Pasen was de oorspronkelijke grote christelijke feestdag.
Terwijl het christendom zich over de hele wereld verspreidde, deden ook de christelijke feestdagen, inclusief Kerstmis, dat. Van daaruit werd het op een grote verscheidenheid aan manieren gevierd, aangezien verschillende culturen het aanpasten aan hun specifieke behoeften.
Hoe is Kerstmis de feestdag geworden die we vandaag kennen?
De vroege kerstvieringen combineerden een mix van heidense en christelijke tradities, wat resulteerde in activiteiten die tegenwoordig misschien meer geschikt lijken voor Halloween. Het werd zo bekend om zijn losbandigheid dat de pelgrims het vieren ervan sterk ontmoedigden en zelfs in sommige steden verboden. Kerstmis werd niet vergeten, maar werd pas in het midden van de 19e eeuw weer populair. Twee destijds zeer populaire kerstboeken - Charles Dickens' A Christmas Carol en Washington Irving's The Sketchbook of Geoffrey Crayon, Gent. - portretteerden Kerstmis op een warme, gezinsvriendelijke manier. Hun verhalen waren meestal fictief, maar ze prikkelden de verbeelding van Victorianen.
Oorsprong van de kerstman: waar kwam St. Nick vandaan?
De vrolijke oude elf met de magische slee kwam uit het verhaal van een nederige monnik genaamd St. Nicolaas, die rond 280 na Christus in Turkije werd geboren. Monnik Sint-Nicolaas verwierf zijn heiligheid nadat hij al zijn rijkdom had weggegeven om de armen en behoeftigen te helpen. Hij werd bekend als de patroonheilige van kinderen en had zijn eigen eredag op 6 december.
Vroege Nederlandse immigranten naar de Verenigde Staten krijgen echter de eer voor de naam Santa Claus. Ze brachten hun culturele traditie van het vieren van de dood van de heilige met zich mee. Ze noemden hem "Sint Nikolaas" (Nederlands voor Sinterklaas) en korten het af tot "Sinter Klaas", wat sindsdien is uitgegroeid tot de Kerstman.
De belangrijkste kenmerken van het verhaal van de Kerstman, zijn vrolijke persoonlijkheid, geschenken, een ondeugende of leuke lijst, rendieren en schoorstenen, kregen hun plaats in het geheel door een gedicht uit 1822, geschreven door de bisschoppelijke predikant Clement Clarke Moore. Het gedicht heet 'An Account of a Visit from St. Nicholas', maar je kent het waarschijnlijk door de iconische eerste regel: ''Twas the night before Christmas...'
Je kunt Coca-Cola bedanken voor het laatste onderdeel, de grootvaderlijke stijl van de Kerstman. In de reclame van Coke uit het begin van de 20ste eeuw stond een warme, gelukkige oudere man met roze wangen, een witte baard en fonkelende ogen. Het was zo populair dat het de standaardafbeelding werd van de Kerstman, die nu het centrale personage is in veel kerstboeken en kerstfilms voor kinderen.